Strefa Gazy znajduje się pod wrogą okupacją połączoną z oblężeniem, które jest taktyką o wielowiekowej tradycji polegającą na odizolowaniu wroga i fizycznym uwięzieniu zarówno bojowników, jak i ludności cywilnej – w celu zmuszenia ich do kapitulacji.

Oblężenia to proceder de facto zabroniony mocą międzynarodowego prawa humanitarnego, ponieważ ich celem jest z reguły szkodzenie ludności cywilnej i infrastrukturze cywilom niezbędnej, to zaś stanowi naruszenie zasad rozróżniania¹ i humanitarności² oraz jest wbrew zakazowi stosowania kar zbiorowych³.

Mieszkańcy Strefy Gazy, których jest około 1,8 miliona, żyją pod wrogą okupacją od roku 1967, a pod oblężeniem od 2007. Izolacja Strefy Gazy zaczęła się w latach dziewięćdziesiątych XX wieku i stopniowo stawała się coraz ściślejsza, aż w 2007 roku, kiedy po zwycięstwie w wyborach Hamas przejął władzę w Gazie, przerodziła się w oblężenie. Izrael jako okupujące i oblegające mocarstwo odizolował Gazę na lądzie, morzu i przestrzeni powietrznej i wywiera na nią ciągłą presję militarną. Egipski reżim wojskowy także zamknął swoją granicę z Gazą⁴, chcąc chronić swoje interesy strategiczne i ukarać Hamas za powiązania z Bractwem Muzułmańskim. Społeczność międzynarodowa w sprawie oblężenia Gazy pozostaje przeważnie bierna.

Oblężenie ogranicza swobodę przemieszczania się osób i dóbr tak, aby ustanowić ścisłą kontrolę nad tym terytorium, blokuje także zdolność Palestyńczyków do samostanowienia, w końcu zaś osłabia palestyński rząd, pozwalając Izraelowi dyktować warunki wszelkich porozumień.

Oblężenie Gazy charakteryzuje się kontrolą nad wszelkimi elementami potencjalnej suwerenności:

1. zamknięcie granic lądowych, zarówno cywilnych jak i handlowych, uniemożliwiające swobodne przemieszczanie się osób i dóbr;
2. blokada morska ograniczająca obszar rybołówstwa do 6 mil morskich od brzegu, a także odcinająca dostęp do portów i dostaw gazu;
3. „strefa buforowa” („Obszary zastrzeżonego dostępu”) wewnątrz Gazy, która stanowi 17 procent terytorium Gazy, gdzie ograniczony jest dostęp do ziem uprawnych; ⁵
4. zamknięcie przestrzeni powietrznej uniemożliwiające loty międzynarodowe i lokalne.

Oblężenie narusza prawo Palestyńczyków do swobody poruszania się, ponieważ cywile nie mają możliwości opuszczania terytorium i wracania ani też możliwości ewakuacji dla uzyskania schronienia podczas operacji wojskowych. W rezultacie palestyńskie rodziny są rozdzielane, a palestyńskie terytoria nie stanowią całości.

Oblężenie uniemożliwia ewakuację cywilów; nie ma ku temu żadnego uzasadnienia wojskowego lub mającego na względzie bezpieczeństwo. Artykuł 49 IV Konwencji Genewskiej zakazuje mocarstwu okupującemu zatrzymywania osób podlegających ochronie „w okolicy szczególnie narażonej na niebezpieczeństwa wojny, chyba że bezpieczeństwo ludności lub naglące konieczności wojskowe tego wymagają”⁶.

Richard Falk, były Specjalny Sprawozdawca ds. Stanu Praw Człowieka na Palestyńskich Terytoriach Okupowanych po 1967 roku, po izraelskich bombardowaniach Gazy w 2009 zwracał uwagę na następujące fakty:

Odmowa wypuszczenia uchodźców w warunkach ścisłej okupacji stanowi „czyn nieludzki”, w wyniku którego całą ludność cywilna w Gazie – znajdująca się na bardzo niewielkim terytorium – postawiono w stan ogromnego zagrożenia fizycznego i psychicznego, jakie niosą współczesne strategie wojenne. Należy pamiętać, że ograniczenie możliwości przemieszczania się zostało nałożone na ludność już poważnie osłabioną efektami blokady⁷.

Niezależna Komisja Dochodzeniowa ONZ w swoim raporcie w sprawie operacji wojskowej z 2014 roku („Operacja Obronny Brzeg”) również stwierdza, że „jako obszar odcięty, którego często nie ma możliwości nawet opuścić, 44 procent Gazy stanowi strefę no-go lub jest objęta wezwaniami do ewakuacji. Ta przerażająca sytuacja wytworzyła w ludności poczucie uwięzienia i braku bezpiecznego schronienia”. Komisja zauważa dalej, że „blokada i operacja wojskowa doprowadziły do załamania ochrony praw człowieka oraz do chronicznego, rozpowszechnionego i systemowego łamania tych praw, w szczególności i przede wszystkim prawa do życia i do bezpieczeństwa, ale także prawa do ochrony zdrowia, do mieszkania, edukacji i wielu innych”⁸.

Mimo zawieszenia broni w 2014 roku życie Palestyńczyków nie poprawiło się. Rozjem wynegocjowany na zakończenie konfliktu w 2014 roku miał umożliwić transportowanie do Gazy pomocy humanitarnej i materiałów budowlanych. Zapewniał także bezterminowe zaprzestanie działań wojennych, natychmiastowe otwarcie przejścia granicznego w Rafah na granicy z Egiptem, oraz poszerzenie obszaru rybołówstwa. Poszerzenie obszaru rybołówstwa nastąpiło w roku 2016 i umożliwiło większe połowy, jednak działania wojskowe trwają nadal, pomoc humanitarna i materiały budowlane docierają bardzo powoli i w niewielkim stopniu, a przejście graniczne w Rafah pozostaje zamknięte dla znacznej większości cywilów. Przejście było w roku 2015 częściowo otwarte przez 32 dni, a spośród 1670 pacjentów skierowanych tam przez Palestyńskie Ministerstwo Zdrowia zaledwie 178 było w stanie dostać się do Egiptu⁹.

Oblężenie Gazy jest równoznaczne z umyślnym spowodowaniem kryzysu humanitarnego jako sposobu na ukaranie jej mieszkańców za decyzje polityczne zagwarantowanie Izraelowi osiągnięcia celów militarnych. Oto skutki tej polityki:

1. niespotykana wcześniej skala zniszczeń i liczba zabitych: ponad 2100 osób, w tym 1492 palestyńskich cywilów¹⁰, zabito podczas „Operacji Obronny Brzeg”, 18 tysięcy domów zostało poważnie uszkodzonych lub całkowicie zniszczonych¹¹;
2. upośledzenie gospodarki: PKB spadło o połowę, bardzo ograniczony jest import i eksport, zaś bezrobocie należy do najwyższych na świecie¹²;
3. zniszczenie niezbędnej infrastruktury, na przykład portów, oczyszczalni ścieków, transformatorni, szpitali i szkół;
4. brak dostępu do czystej wody: ze względu na zanieczyszczenie wody pitnej wodą morską oraz skażenie wód gruntowych dostępność wody spadła poniżej standardów Światowej Organizacji Zdrowia¹³;
5. wzrost wskaźników „skrajnego ubóstwa”¹⁴ oraz brak bezpieczeństwa żywnościowego:¹⁵ ponad połowa ludności Gazy żyje w braku bezpieczeństwa żywnościowego, a 80 procent jest uzależnione od pomocy humanitarnej¹⁶;
6. zniszczenia domów i braki mieszkaniowe: jak dotąd do Gazy dotarł niecały 1 procent materiałów budowlanych potrzebnych do odbudowy budynków zniszczonych lub uszkodzonych podczas walk oraz do zapewnienia mieszkań dla rosnącej populacji¹⁷;
7. ograniczenia w dostawie prądu, które prowadzą do regularnych przerw w dostawie prądu do domów;
8. ograniczenia dostępu do pomocy humanitarnej ze względu na operacje wojskowe.

Wbrew zasadom praworządności i podstawowej dla niej wartości – godności człowieka – oblężenie czyni ze Strefy Gazy miejsce niezdatne do zamieszkania przez ludzi. ONZ stwierdza, że jeśli nic się nie zmieni, z uwagi na brak wody, przeludnienie, złe warunki sanitarne oraz zanieczyszczenie wód gruntowych, a także z innych powodów Gaza do roku 2020 stanie się miejscem całkowicie niezdatna do zamieszkania.